Begeleiding van het PLG-proces
Rol en verantwoordelijkheden PLG-begeleider
De begeleider of facilitator maakt helder wat effectieve spelregels zijn in de PLG. Of nog beter: laat de groep zelf de regels bepalen. Rol van de facilitator kan ook zijn: meer-wetende partner en op spaarzame momenten interventies doen om de groep gaande te houden.
- Interventie door de begeleider kan variëren in intensiteit, frequentie waarbij doel/criterium steeds is: eigenaarschap ligt bij de groep;
- Over het algemeen begeleidt de OM-er het PLG-proces en de HZ-Pabo-docent de ontwikkeling van onderzoeksvaardigheden. In de praktijk blijkt dat een goede combinatie;
- Raak de juiste snaar bij de deelnemers: mensen met gezonde tegenzin worden enthousiast, "leren is op deze manier veel leuker" (eigenaarschap en commitment van de deelnemers draagt daar ook aan bij);
- Creëer samenhang en duidelijkheid. Leid losjes én strikt. Plan en monitor acties op een evenwichtige manier. Geef vertrouwen en wees deskundig. Verbeteringen worden duurzaam ingebed. Zorg voor tijd;
- Zorg voor een goede PLG-begeleider. Professionalisering: het begeleiden van PLG's leer je (enkel) door het te DOEN.
- De facilitator maakt helder wat effectieve spelregels zijn in de PLG. Of nog beter: laat de groep zelf de regels bepalen. Rol van de facilitator kan ook zijn: meer-wetende partner en op spaarzame momenten interventies doen om de groep gaande te houden. Interventie door de begeleider kan variëren in intensiteit, frequentie waarbij doel/criterium steeds is: eigenaarschap ligt bij de groep;
- Over het algemeen begeleidt de OM-er het PLG-proces en de HZ-Pabo-docent de ontwikkeling van onderzoeksvaardigheden. In de praktijk blijkt dat een goede combinatie;
- Zorg voor tijd;
- Maak resultaten zichtbaar en visueel;
- Geef en neem ruimte om te experimenteren;
- Besteed aandacht aan de groei van de gemeenschap;
- Laat de uitvoering van de PLG in de praktijk aansluiten bij processen in het Pabo-curriculum (synchronisatie en afstemming, meten met 1 maat). Concreet betekent dat bijvoorbeeld dat de PLG is gekoppeld aan een opdracht van de HZ-Pabo. Er moet voldoende tijd beschikbaar zijn om in de PLG te werken
Tot kwetsbaarheid in staat
De rol van begeleider van een professionele leergemeenschap vanuit een ervaring met Pabo 4 studenten
door: Leendert-Jan Parlevliet
Waarom noemen jullie alleen de sfeer en de ruimte? En onze vragen dan? En de goede raad en de wijze reacties? Wat heb ik niet allemaal gegeven! Er was op zich geen reden om niet tevreden terug te kijken op de pilot met leergemeenschappen in Pabo 4, maar één aspect bleef knagen1. Studenten waren lovend over de vorm van samen optrekken en samen leren in een leergemeenschap. Riaan Lous en ik werden overladen met complimenten, maar die complimenten gingen allemaal over de gezamenlijkheid en niet over onze begeleiderskwaliteiten. “Jullie lieten ruimte voor ons, voor onze gesprekken, voor onze vragen en voor onze inbreng.” De les die wij hieruit geleerd hebben, is een wezenlijk aspect van het leiden van een PLG: persoonlijke betrokkenheid van de begeleider.
De eisen die op je afkomen als je een professionele leergemeenschap leidt, zijn niet gering. Je moet de sfeer bewaken en de tijd. Je moet op het juiste moment de verdiepende vraag weten te stellen. Je moet de vraag achter een opmerking horen, emoties niet uit de weg gaan én kanaliseren. Je moet kansen zien om een theoretische verdieping aan te bieden. En bij al die taken moet je geconcentreerd, maar ontspannen blijven luisteren. Het leiden van zo’n gesprek vraagt om vertrouwen op competenties die je als gespreksleider in de loop van de tijd hebt opgebouwd.
In de genoemde pilot hebben wij naast deze lijst voorwaarden dit voor ons nieuwe aspect ontdekt. Naast de meer gesprekstechnische en inhoudelijke eisen, wordt er van je verwacht dat je als persoon betrokken bent. Dit lijkt op het eerste gezicht een eenvoudige eis, die vraagt om een aantal gesprekstechnieken. Je laat zien wat je raakt en je benoemt wat je aanspreekt en wat je ziet. Je vat een inbreng samen en reageert op wat er gebeurt. Er is echter een facet dat om meer dan techniek vraagt. De leergemeenschap vraagt om jouw bereidheid om zelf ook te leren, de gemeenschap vraagt om jou als leerling.
De klassieke docentenrol wordt bepaald door het bovenstaanders-perspectief. Je staat boven de stof, boven het groepsproces en boven de leerlingen. Dat zegt niets over de persoonlijke betrokkenheid. Achter de klassieke docent gaan bewogen mensen schuil met hoge idealen. Zij willen hun leerlingen helpen in alle opzichten.
In de leergemeenschap van het afgelopen halfjaar ontdekten wij dat studenten niet betutteld willen worden. Zij gaan zelf hun weg en willen wel ontvangen mits ze ook iets mogen geven. Zij willen graag een plek waar alles wat hen bezighoudt als aankomende professionals, gedeeld kan worden. Die plek is dan wel van de hele leergemeenschap. Daar zal je als gespreksleider en begeleidend docent dus zelf ook lid van moeten zijn. Lid zijn van een leergemeenschap betekent dat je zelf ook wilt leren.
Naast geven - van advies, een theoretische verdieping, een compliment - zullen begeleiders ook moeten kunnen ontvangen. In een leergemeenschap ontvangen de leden immers van elkaar de bevestiging dat zij zelf in staat zijn om hun weg te gaan. Zij leren die eigen weg kennen als onvervreemdbaar van henzelf en als rijk en zinvol in zichzelf.
Door de gelukkige omstandigheid dat Riaan en ik samen betrokken waren bij deze leergemeenschappen, konden we om beurten het gesprek leiden en ontstond er voor de ander ruimte om mee te doen als deelnemer. In de loop van de weken vonden we steeds meer ontspanning in de begeleiding, omdat we de waarde van deelnemer zijn ontdekten.
De kern van het leiden van een PLG is de gedachte loslaten dat het gelaagde proces van leren, intervisie en reflectie afhankelijk is van jou als begeleider. De belangrijkste stap is in staat zijn tot kwetsbaarheid, bereid zijn tot ontvangen en geven. Het is een eenvoudige stap, maar tegelijkertijd een enorme opgave.
1 In het tweede semester van het seizoen ‘16/’17 hebben Riaan Lous en ik een pilot uitgevoerd waarin we met drie groepen Pabo 4-studenten bijeenkwamen in Leergemeenschappen die als doel hadden onderwijskundige, pedagogische en levensbeschouwelijke visieontwikkeling.
Inspiratie en intervisie voor (aspirant) PLG-begeleiders
Vlissingen, 12 april 2017
Samen leren van en in de praktijk; je eigen schoolontwikkelings- of professionaliseringsvraag centraal stellen; de praktijk verbeteren en innoveren. Dat kan allemaal in een PLG, een Professionele Leergemeenschap. Hoe kun je een PLG begeleiden? Wat is jouw rol als facilitator en begeleider van collega’s en studenten? Op 12 april 2017 hebben basisschoolleerkrachten, directeuren, opleidingsmentoren, pabo-docenten en de Dean van o.a. de pabo met elkaar daarover gesproken en elkaar geïnspireerd.
Aanleiding om in PLG’s te werken
- Samen opleiden en professionaliseren geïnitieerd vanuit het programma Scholen voor de Toekomst
- Samen aan schoolontwikkelingsvraagstukken werken
- Leren en professionaliseren in de praktijk vanuit een holistische blik
- De ambitie om in studiejaar 2017/2018 met derdejaars pabo-studenten in PLG’s te werken
Een persoonlijke ervaring als metafoor voor de PLG
Door Corrinne Dekker, procesbegeleider PLG's, Alpha Scholengroep
Maandag 23 mei 2016 is de kwaliteitsdag van Radar. IB'ers en directeuren hebben een dag met elkaar en ik ga iets vertellen over het proces van de PLG (professionele leergemeenschap) binnen Radar met de IB' ers, rondom het thema 'sociale veiligheid'. In de auto neem ik mijn verhaal in gedachten nog een keer door. Ik heb een beeld van het proces van deze PLG in mijn tas gedaan. In de auto besluit ik er niet mee te beginnen. Ik realiseer me dat mijn belevenis met mijn middelste zoon dit weekend, van veel grotere betekenis is.
Afgelopen zaterdag loop ik met Mees de Franse Slag Mars. Een wandeling langs plekken in Kapelle waar de Fransen gevochten hebben in 1940. In de voorbereiding hadden we samen besloten 17 kilometer te lopen. Onze gedachte hierover was helder: in oktober gaan we de kustmarathon lopen en die is 42 km.: een mooie voorbereiding.
We zijn goed voorbereid. Goede schoenen, lekkere kleding. Het is mooi weer, we hebben genoeg water bij ons en wat lekkers voor als we er zin in hebben. We starten fanatiek. Er is een kaartje dat ons de weg wijst, gelukkig staat ook onderweg een goede bewegwijzering. Ontspannen kunnen we ons pad volgen. Onder de indruk van de Franse begraafplaats, vervolgen we onze tocht. Gezellig kletsend, gaan we het dorp uit, de polder in. Niet wetend waar we precies terecht komen.
Na 3 km vraagt Mees, hoever we al zijn en of we er bijna zijn. Zijn voeten doen zeer. Ik zeg hem dat we nu 3 km hebben gedaan en dat we nog niet op 1/5 deel zijn. Dit valt hem tegen. Het is een poos stil. Ik merk dat hij steeds verder van mij af gaat lopen. Ik vertel hem, dat hij mij als een magneet moet zien en bij mij in de buurt moet blijven. Hij loopt heerlijk tussen het hoge gras, met zijn handen tussen het Fluitekruid en alles wat we tegenkomen onderweg. Ik zie dat hij het fijn heeft en ik realiseer me dat als we met dit tempo doorlopen, niet op tijd terug zijn. De afstand tussen hem en mij, wordt elke keer groter. Ik geef hem zonder er al te veel woorden aan te geven, een hand en samen lopen we verder in een constant tempo. We hebben mooie gesprekken, kop in de wind, zonnetje op 't gezicht, iets waar we beiden zo van kunnen genieten.
Na 10 km. vraagt hij weer hoever we nu zijn. Ik vertel dat we over de helft zijn en dat het echt heel goed gaat. Hij vraagt of hij het kaartje eens even mag zien. Hij bestudeert het kaartje, hij ziet waar we zijn en constateert dat de route niet de snelste route is. Hij stelt voor af te snijden, zodat we niet dat hele stuk nog hoeven te lopen. Ik geef aan dat we ons hebben ingeschreven voor 17 km. en dat we die dan ook gaan doen en er geen sprake is van afsnijden en een verkorte route. Hij legt zich erbij neer en volgt gedwee de route. Tot onze grote verrassing komen we op een plekje waar we nog nooit zijn geweest, tussen de appel- en perenbomen lopen we en worden omringd door zoemende bijen. Wat een cadeautje.
Hand in hand vervolgen we onze weg. De kerktoren van Kapelle komt inmiddels al steeds scherper in beeld. Op bekend terrein, stelt hij weer de vraag. Kunnen we niet beter zo....., dan is het sneller. Al voel ik zelf ook mijn voeten pijnlijk opzwellen, besluiten we de tocht af te maken, zoals voorgesteld. We komen vanaf de andere kant Kapelle binnen, een geweldig onthaal met allerlei oorlogsvoertuigen. Mees ziet vriendjes en vriendinnetjes en gaat daarmee spelen en wil nog niet naar huis. Ik loop met stijve spieren naar huis en geniet van een voetenbadje en de wijze waarop we samen deze wandeling hebben voltooid! Hij in elk geval een oorkonde, ik een mooie herinnering.
De dag erna, vraagt een mevrouw hoe hij het heeft gehad. Hij antwoordt heel enthousiast dat het erg leuk was en een hele leuke tocht. Ik ben verbaasd en blij.
Is de PLG ook niet als deze wandeling? Een tocht, waarvan je niet weet hoe het gaat, hoever het is, wat er van je verwacht wordt, welke energie het kost en hoe je je energie moet verdelen, met steun van elkaar doe je mooie ontdekkingen. De verleiding om het plan in te korten, waardoor je de mooiste ontdekkingen misloopt, doorzetten tot het eind, waardoor je achteraf kan zeggen: "het was een hele leerzame tocht die we samen hebben kunnen doen?!" Wat een heerlijke leerervaring.
Resultaten
Inspiratie
De toelichting op het proces en begeleiden van PLG’s werd gefaciliteerd door Corrinne Dekker en Leendert-Jan Parlevliet.
- Er zijn al veel ervaringen. De vraag rees: “In welke mate kunnen we het toepassen?”
- Belangrijke aspecten van het werken in en begeleiden van een PLG: nieuwsgierigheid en veiligheid creëren; de PLG is doelgericht.
- Uitnodiging: ‘gewoon beginnen’ - op je eigen manier. Niet de moed verliezen om te starten.
Intervisie
Ervaren PLG-begeleiders gingen met elkaar in gesprek over hun ervaringen: wat zijn jouw parels en gouden momenten en wat was jouw aandeel daarin? Dit gesprek werd gefaciliteerd door Marjan Glas.
- Er is een grote diversiteit aan ervaringen
- Het (leren) begeleiden van en werken in PLG’s ontwikkelt zich als een olievlek
- Iedereen is gemotiveerd om door te gaan om PLG’s te begeleiden
- Focus op samen leren en gebruik maken van elkaars kracht
Vervolgstappen en afspraken
PLG’s ontwikkelen
- Een PLG starten: ‘gewoon doen’
- Verbinden met Initiatief 3 van de SvdT-Brainspace 2017: Professionele Leergemeenschap verder ontwikkelen
PLG’s begeleiden
- Het proces zelf ondergaan, (samen) ervaring opdoen en maatjes-leren
- Van belang is de juiste ‘PLG-mindset’
- Reflectie als essentieel element voor deelnemers en begeleiders
Inbedding in het gezamenlijke curriculum
- Je moet tijd hebben voor het werken in een PLG en om ervaringen te delen
- Keuzes maken wat je daarvoor aanpakt en loslaat:
- Anders organiseren (de PLG als middel, niet als doel)
- Professionalisering van en voor deelnemers, begeleiders, etc.
- Anders opleiden, anders leren;
- Daar is een bepaalde mindset, grondhouding (nog beschrijven welke dat is) en vanzelfsprekendheid voor nodig
- Hoe om te gaan met toetsing van behaalde leerdoelen in PLG’s?
Uitvoering
- De groep die n.a.v. Brainspace de rol van PLG’s verder gaat ontwikkelen, onder leiding van Corrinne Dekker
- Curriculumadviesgroep pabo, onder leiding van Jos de Jong