|
|
| (63 tussenliggende versies door 4 gebruikers niet weergegeven) |
| Regel 1: |
Regel 1: |
| '''Over deze gids''' | | ''Disclaimer'': Deze gids is nog volop in ontwikkeling en wordt nu drastisch herzien. Verwachte opleverdatum: zomer 2022. |
|
| |
|
| Dit is de praktische gids waarin het proces wordt beschreven voor het creëren van ruimte om gezamenlijk in een gewenste richting te bewegen. De uitgangspunten worden aangestipt en processtappen worden besproken en toegelicht aan de hand van voorbeelden uit de praktijk. De gids pretendeert niet compleet te zijn, waar nodig zal worden verwezen naar de sociale theorie en Foundation. De inzet is dat met deze gids een Facilitator in staat is een proces te begrijpen en te begeleiden. De nadruk ligt op mutual understanding. Shared meaning wordt geadresseerd in het opvolgende hoofdstuk (sociale theorie).
| | == '''Wat deze gids biedt''' == |
| | Met behulp van deze gids kan de Facilitator of Change samen met belanghebbenden opzoek gaan naar breed gedragen antwoorden op maatschappelijke vraagstukken*. Idealiter zijn deze antwoorden gebaseerd op de belangen en opvattingen van betrokkenen, gerelateerd aan wereldwijde en lokale ontwikkelingen, en ondebouwd met bestaande en relevante kennis en kunde. In deze gids staan praktische tips, oefeningen en uitgangspunten voor een proces om dit alles vorm te geven (figuur 1). |
|
| |
|
| Om oplossingen te vinden die beargumenteerd wenselijk en cultureel haalbaar zijn.
| | [[Bestand:Facilitating change visual EN.png|gecentreerd|miniatuur|510x510px|'''Figuur 1:''' Het proces van het begeleiden van maatschappelijk wenselijke veranderingen. |
| | ]] |
| | [[Bestand:SSM toepassen.jpeg|gecentreerd|miniatuur|588x588px|'''Figuur X''' (samenvoegen met figuur 1?)]] |
| | Deze gids is geschreven voor degenen die het proces rondom een maatschappelijk vraagstuk begeleiden en duiden: de Facilitators of Change. Het is aannemelijk dat belanghebbenden veel van dit proces zullen leren. Daarom kan deze gids ook relevant zijn voor hen. |
|
| |
|
| == Doel en kern mutual understanding ==
| | Zoals het werken aan het vraagstuk een leerproces is, is de aanpak zoals in deze gids beschreven dat in zekere zin ook. Deze gids pretendeert dan ook niet compleet te zijn en zal worden aangevuld met geleerde lessen uit de (jullie!) praktijk. Waar nodig wordt er verwezen naar de {{Internal link|link=LC 00346|name=Sociale Theorie|dialog=process-linkpage-dialog}} en de bijbehorende {{Internal link|link=LC 00357|name=Foundation|dialog=process-linkpage-dialog}}. |
| Een Facilitator of Change begrijpt de verschillende belangen en opvattingen van stakeholders gerelateerd aan wereldwijde en lokale ontwikkelingen, en is in staat om strategische interventies te ontwikkelen voor duurzame transities in de betreffende regio.
| |
| | |
| De Facilitator of Change gaat in gesprek met belanghebbenden en draagt bij aan een '''continue proces van interactie, expliciteren en het begrijpen van elkaars perspectieven''' '''''(en daarbij je oordeel uitstellen)''''', samen leren om samen met betrokkenen bewegingsruimte te creëeren en wenselijke verbeteringen te vinden. - Door wenselijke verbeteringen te vinden die zijn gebaseerd op de belangen en opvattingen van belanghebbenden.
| |
| | |
| '''‘Verbinden’''' en daartoe continue anderen weten uit te nodigen is de modus operandi van de Facilitator of Change. Dit vereist een '''houding''' van openheid / nieuwsgierigheid, oordelen uitstellen, verantwoordelijkheid / eigenaarschap.
| |
| | |
| '''Aard van het proces:''' participatief, iteratief (herhalend / continue), interdisciplinair, ...
| |
| | |
| Op basis van een constructieve en brede dialoog een '''afwegingskader opstellen''' en ontwikkelen: uitgangspunten, overwegingen, rechten en plichten
| |
| | |
| ''Figuur = placeholder: aanpassen voor dit hoofdstuk:''
| |
| [[Bestand:Facilitating change visual EN.png|gecentreerd|miniatuur|510x510px|'''Figuur X:''' Facilitating change.]]
| |
| | |
| '''Why explicating worldviews (this applies to stakeholders, but to Facilitators of Change as well)'''
| |
| * ''There can be'' unclarity, tension, conflict, misunderstanding, (mis)interpretation, exclusion, insecurity, forcing, criticizing, blaming
| |
| * ''What to explicate / identify:'' Worldviews, boundary judgements, blind spots: assumptions, beliefs, needs, expectations, values, interests, interpretations, observations, motives, (opposing) perspectives, allergies, intentions
| |
| * ''Solutions / approaches:'' Systems thinking, joint learning, explication, connection, co-creation, nature: participation (‘for you and with/by you’), postponing judgements, forming a coalition of the willing, community of learners
| |
| * ''What is helpful:'' an ambiance of safety, trust. Attitude: constructive, curiosity, openness, courage, respect, transparency, leadership, flexibility, enduring discomfort, allowing “no” as an answer. Continuously reflect “What to us (stakeholders) are the right and meaningful things to do?”
| |
| * ''Results:'' Overview of different worldviews and what is at stake, mutual understanding, trust, room for movement. Being heard, recognition, eye-openers, clarity, connectedness >> An ongoing joint process
| |
| | |
| == Hoe voer je dat uit? ==
| |
| Door middel van '''dialoog''' en wederzijds begrip over perspectieven van stakeholders (grensoordelen, d.w.z. aannames, overtuigingen, voorwaarden) ('''= interventie'''). Het onderzoeksproces is participatief, interdisciplinair, iteratief en reflexief van aard (Critical Realism). Gemeenschappelijke methodologieën en benaderingen: RMA, actieonderzoek, case study en gefundeerde theorie. Technieken: semi gestructureerd interview en visualisatie van de stakeholders en de situatie.
| |
| | |
| '''Focus verleggen:''' Om hiervoor bewegingsruimte te creëren moeten we onze focus verleggen: Bewegingsruimte ontstaat met behulp van een proces dat kan worden omschreven als ‘co-evolutie’: daarin gaan belanghebbenden continu en gezamenlijk opzoek naar wat ‘de juiste dingen’ zijn om te doen. Bij het werken aan dit soort vraagstukken ligt de focus daarom op het proces en niet op een vooraf vastgesteld resultaat of eindproduct.
| |
| | |
| Participatief van aard: werk aan het vraagstuk vanuit de insteek van “met elkaar zoeken naar breed gedragen oplossingen” in plaats van de doorgaans gebruikelijke opdrachtgever-opdrachtnemer-relatie “we voeren het voor jullie uit en delen de aanbevelingen met jullie.”
| |
| | |
| '''Houding:''' onderzoekend, nieuwsgierig, willen verbinden, überhaupt willen, openheid, respectvol, verduren, plezier, (sfeer van) vertrouwen, verantwoordelijkheid nemen.
| |
| | |
| “Hoe doen we de dingen goed?” (verificatie) en “Hoe doen we gezamenlijk de goede dingen, en wat zijn die goede dingen dan?” (validatie) gaan hand in hand en zijn onderdeel van het iteratieve proces.
| |
| | |
| '''''SSM'''''
| |
| | |
| Om tot breed gedragen oplossingen te komen kun je met elkaar een proces doorlopen dat is geïnspireerd op de Soft Systems Methodology:
| |
| | |
| '''1.''' Wereldbeelden van betrokkenen helder krijgen: gesprekken met betrokkenen voeren vanuit oprechte aandacht.
| |
| | |
| Voorbeelden van onderwerpen die je in gesprek met betrokkenen kunt bespreken: het (gezamenlijke) doel; wat zijn ‘de goede dingen’ om te doen; wie en wat hoort er bij dit vraagstuk of zou er bij betrokken moeten worden, en wie/wat niet; wat wordt rondom dit vraagstuk beschouwd als relevante bronnen (waarom?), etc.
| |
| | |
| '''2.''' De uitdaging inzichtelijk maken. Beeld daarin de betrokkenen, onderlinge relaties of verbanden en issues uit, met als vereiste dat de betrokkenen zich er in herkennen (bijvoorbeeld middels een rijk plaatje en relevante en sprekende quotes, zie voorbeeld in pagina 5).
| |
| | |
| '''3.''' Organiseer gezamenlijke gesprekken over de (gevisualiseerde) uitdaging, hoe iedereen daar in staat en wat mogelijkheden tot veranderingen zijn.
| |
| | |
| Fasen 1, 2 en 3 wisselen elkaar af (‘verrijken elkaar’) tot een zeker verzadigingsniveau en dus tot wederzijds begrip.
| |
| | |
| '''4.''' Samen naar wenselijke oplossingen zoeken
| |
| | |
| '''5./1.''' Richting een proces van ‘co-evolutie’ gaan (samen doen → samen leren → samen doen → samen leren, etc.). Een behulpzame vraag hierbij is “Doen we gezamenlijk ‘de juiste dingen’ voor en met betrokkenen in hun sociale en fysieke omgeving, en wat menen we dat deze ‘juiste dingen’ zijn?”
| |
| | |
| '''''In gesprek gaan''''' ''aan de hand van de Soft Systems Methodology''
| |
| # Finding out (belanghebbenden en hun issues) met behulp van o.a. rijke plaatjes (''rich pictures'') en geleide gesprekken (''guided conversations'');
| |
| # Model building (expliciteren van wereldbeelden en systeembeschrijvingen): systeem model, waaronder SSM Purposeful Activity Models (PAM), maar ook andere technieken, zoals bijvoorbeeld System Dynamic (SD) models;
| |
| # Discussing and debating (accommoderen van wereldbeelden) met behulp van validatiesessies;
| |
| # Taking action (daadwerkelijk vooruitgang brengen in een (deel)vraagstuk en de geleerde lessen toevoegen aan een Body of Knowledge and Skills) met behulp van een implementatie-(deel)traject.
| |
| {| class="wikitable"
| |
| |'''Monoloog'''
| |
| |'''Dialoog'''
| |
| |-
| |
| |Eenrichtingsverkeer
| |
| |Tweerichtingsverkeer
| |
| |-
| |
| |Afstand
| |
| |Betrokkenheid
| |
| |-
| |
| |Geen contact
| |
| |Contact en reacties op elkaar
| |
| |-
| |
| |Inhoud onveranderd
| |
| |Nieuwe gezichtspunten ontdekken
| |
| |-
| |
| |Partijen onveranderd
| |
| |Samen leren en veranderen
| |
| |}
| |
| {| class="wikitable"
| |
| |'''Discussie'''
| |
| |'''Dialoog'''
| |
| |-
| |
| |Arena, strijdtoneel
| |
| |Agora, marktplein
| |
| |-
| |
| |Standpunten innemen
| |
| |Ervaringen delen
| |
| |-
| |
| |Gericht op winnen/verliezen
| |
| |Gericht op leren van elkaar
| |
| |-
| |
| |Argumentatieve rationaliteit
| |
| |Narratieve rationaliteit
| |
| |-
| |
| |Partijen
| |
| |Mensen met namen en gezichten
| |
| |}
| |
| | |
| Wat het niet is: een interview (een vraaggesprek met het doel om het gehoorde te publiceren of uit te zenden - Van Dale).
| |
| | |
| “In order to gain access to the true thoughts and feelings of the participants, researchers adopt a non-judgmental stance towards the thoughts and words of the participants. The relationship should be built on mutual trust. The listener becomes the learner, while the participant is the teacher” (Holloway and Wheeler, 2011).
| |
| | |
| Kijk eens naar '''figuur X'''. De olifant staat symbool voor het complexe vraagstuk waarvoor men samen oplossingen wil vinden. Ieders kijk op de olifant wordt sterk gevormd door het '''(wereld-)beeld''' (perspectief) dat ze erbij hebben. Dat beeld is gevormd door hun kennis, ervaringen, wensen, waarden, aannames, etc. Voor het kijken naar de olifant (lees: voor het aanpakken van het complexe vraagstuk) is het van belang om '''zonder oordeel''' en door de ogen van betrokkenen te kijken en om te begrijpen wat hun wereldbeelden zijn - en misschien om die van jezelf ook vollediger te kunnen zien of zelfs te herzien. Dit kan je doen in de vorm van gesprekken met elkaar en middels gezamenlijke dialoog. Dit leidt al gauw tot eyeopeners ("Nu ik er zo over na denk ...", "Hmm, dat is een goeie vraag") en uiteindelijk tot '''wederzijds begrip'''. Dit zijn eerste, maar voorwaardelijke, resultaten om het speelveld te vergroten en zo doende breed gedragen oplossingen voor jullie vraagstuk te vinden.
| |
| [[Bestand:Blinden en olifant.png|gecentreerd|miniatuur|492x492px|'''Figuur X:''' “De blinden en de olifant” door John Godfrey Saxe, naar een Indische legende.]]
| |
| | |
| === Individuele beelden van betrokkenen bespreken ===
| |
| * Stappen
| |
| * Wat vraagt het van de ander en van jezelf als FoC
| |
| * Oefeningen
| |
| * Goede voorbeelden
| |
| * Link met competenties FoC
| |
| | |
| ==== Stappen / do's and dont's ====
| |
| * To really understand the stakeholder you should be able to give all your attention to him or her – the conversation lasts approximately 1,5 hours
| |
| * Take some time to let the ‘interviewee’ trust you. Start with small talk or ask him or her to describe a typical “day of your (work)life”. Become aware of stories with an emotional load. You can use these as indicators to l
| |
| <accesscontrol>Access:We got to move</accesscontrol>
| |
| ater on talk about it (after they have gained trust in you – roughly after 15 minutes). You need to be very discrete with this matter.
| |
| * Be aware of your own intentions as an ‘interviewer’. Roles: one who leads the conversation, the other takes notes silently
| |
| * Silence is, among other things like nodding, a very helpful probe to talk about relevant topics
| |
| * While identifying win-win improvements you can present the views of other stakeholders
| |
| * Having conversations to identifying win-win improvements is an iterative process
| |
| * Practice, practice, practice and develop your own style (take leadership in this)
| |
| * Find more information here: https://www.projectenportfolio.nl/wiki/index.php/LC_00097. About responsive methodology: https://www.projectenportfolio.nl/wiki/index.php/LC_00335
| |
| ''Carefully observe what you hear or say:''
| |
| | |
| Speaking "non-violently" (with a focus on connecting with others)
| |
| * Wanting to connect to search for opportunities and solutions
| |
| * (Empathetically) observing, understanding and clearly expressing what is needed
| |
| * Asking for action or connection
| |
| * Allowing “No” as an answer and asking why that is the case
| |
| * Daring to make mistakes
| |
| Speaking "violently"
| |
| * Being afraid to loose connection, being competitive and hostile
| |
| * Interpreting, judging, mistunderstanding
| |
| * Criticizing, complaining, blaming
| |
| * Forcing, manipulating and attacking others
| |
| | |
| ===== Gespreksonderwerpen =====
| |
| * The context (‘system boundaries’) of the situation (or when the context is broadened: what if…?)
| |
| * Goal, purpose, ambitions, desires, (ethical) starting points of the stakeholder
| |
| * What + How? Activities or processes (executed or needed, you recognize them because regularly they are expressed with verbs)
| |
| * Conditions of the context (present or needed) (the extent to which something is present, often expressed in ‘degrees’)
| |
| * Beliefs and preconditions (that are present)
| |
| * Systemic principles: systems want to be complete, exchange, have an intrinsic order, being connected with their source and aim to achieve a ‘purpose’ (source: Hellinger Institute)
| |
| * Very often recognition, connection, being heard, clarity and identity / cultural history are important topics or needs of the stakeholder.
| |
| ''Grensoordelen''
| |
| | |
| Boundary categories and questions make explicit the everyday judgements on which we rely (consciously or not, blind spots) to understand situations, get new perspectives and to identify and design desired improvements (gebaseerd op Critical Systems Heuristics). Meer lezen? Zie: {{Cite|resource=Bestand:31.pdf|name=Kritische systeemtheorie|dialog=process-file-dialog}} door Hans De Bruin, in ''Meer dan de som der delen,'' pagina's 555-569.
| |
| [[Bestand:Ulrich grensoordelen.png|gecentreerd|miniatuur|546x546px|'''Figuur X:''' Grensoordelen (Ulrich, 2000)]]
| |
| | |
| ===== Oefening: Conversation between FoC & stakeholder =====
| |
| '''Goal:''' experiencing the explication of worldviews - both as interviewer and as stakeholder
| |
| | |
| '''Instructions'''
| |
| | |
| 1. Briefly explain the challenging situations your brought with you (plenary)
| |
| | |
| 2. Prepare the role play
| |
| * Make groups. Decide on size and plenarity
| |
| * Choose the challenging situation you want to practice with
| |
| * Divide roles: stakeholder, FoC (interviewer), observer(s)
| |
| 3. Role play: conversation between Facilitator of Change and stakeholder
| |
| * FoC (interviewer): use the info and notions as presented in slides 3-5
| |
| * Finish the conversation with short observations
| |
| * Rotate roles: same/new conversation topic, or same/new group of students
| |
| * Total amount of time: take 10-15 minutes per conversation
| |
| 4. Etiquette and attitude: just experience it, no right/wrong, respect, confidentiality, take a short time-out, openess, vulnerability, discomfort, playfulness, etc.
| |
| | |
| 5. After this exercise: plenary sharing and reflecting at experiences and lessons learned
| |
| | |
| Deze oefening kun je uitbreiden door gesprekken met meerdere betrokkenen te oefenen, bijvoorbeeld om gezamenlijk te leren of voor validatiesessies.
| |
| | |
| ==== Gesprekken uitwerken en interpreteren ====
| |
| * Cluster answers to your questions according to the conversation topics
| |
| * FoC’s jointly discuss interpretations of the conversations (and identify synergies, challenges, conditions, etc.)
| |
| * Collect relevant and lively quotes. FoC (most likely is the only one who) knows sensitive issues of stakeholders
| |
| * Visualize results and relations between stakeholders: rich picture, infographic, conceptmap. Tip: use colors, shapes, etc. to give meaning to the different elements)
| |
| ** Whom (and what) are involved and affected by your project?
| |
| ** Try to describe per stakeholder / aspect (make specific):
| |
| *** What is their goal, wish or need related to the project topic?
| |
| *** How do they already contribute to solving the problem?
| |
| *** What do they need from others (whom?) or contribute to solve the problem?
| |
| Zie ook: https://www.projectenportfolio.nl/wiki/index.php/LC_00097
| |
| | |
| '''Joint interpretation and validation'''
| |
| * Validating interpretations and visualizations with stakeholders involved
| |
| ** Ensure stakeholders recognize themselves in the initial interpretation / visualisation (= the reason to use their quotes)
| |
| ** Ensure stakeholders are willing to understand each other (this willingness likely increases as they already felt heard during the individual conversation with FoC)
| |
| ** Facilitator of Change knows sensitive issues and carefully anticipates on these
| |
| * Coalition of the willing to jointly find desired improvements: the circle of (new) stakeholders increases: a constructive ‘bedding’ has been developed (plenary discussions are no longer a ‘wrestling championship’ of the FoC alone).
| |
| * These conversations gradually evolve into the ‘broad dialogue’ with institutions about governance and ethical starting points (which in turn will result in (new) strategy and execution to experiment with “doing the right things and doing those things right”)
| |
| | |
| ==== Aanverwante methoden en technieken ====
| |
| * Gesprekstechnieken (boekjes, handleidingen - opm. Kees B)
| |
| * IKH guide en gespreksonderwerpen (ws 4 minor FF): https://www.projectenportfolio.nl/wiki/index.php/LC_00335
| |
| | |
| === Met elkaar in gesprek gaan ===
| |
| | |
| ===== Waarom / waarvoor =====
| |
| Inclusief link met competenties FoC.
| |
| | |
| ===== Hoe ===== | |
| * Stappen
| |
| * Wat vraagt het van de ander en van jezelf als FoC
| |
| * Oefeningen
| |
| * Goede voorbeelden
| |
| | |
| ==== Rijke plaatjes maken ====
| |
| * Doel: Samen begrijpen voor ingrijpen.
| |
| * Nut: Met behulp van het praatplaatje krijg je de uitdaging beter in beeld en kunnen betrokkenen met elkaar in gesprek gaan en samen zoeken naar betekenisvolle verbeteringen.
| |
| * Belangrijkste onderdelen:
| |
| ** De betrokkenen en hun rol in de situatie.
| |
| ** Hun wensen, doelen en/of ideale rol in de situatie.
| |
| ** Hun onderlinge relaties. Wat brengen zij en krijgen zij van anderen?
| |
| ** Aanvullende informatie en theorie.
| |
| | |
| * Vereiste: Het plaatje spreekt voor zich en de betrokkenen herkennen zich er in.
| |
| [[Bestand:Rijk plaatje Beginnende Leerkracht.jpg|gecentreerd|miniatuur|708x708px|'''Figuur X:''' Voorbeeld van een rijk plaatje.]]
| |
| ''Nalopen: https://www.projectenportfolio.nl/wiki/index.php/LC_00861''
| |
| | |
| ==== Aanverwante methoden en technieken ==== | |
| * Open Space Technology: https://openspaceworld.org/wp2/what-is/nede/
| |
| * Boundary crossing technique (Carla Oonk)
| |
| * Literatuur IL MRDD
| |
| * Boekje RH-DHV
| |
| *
| |
| '''Nog verwerken (notities Gabriëlle):'''
| |
| * <s>Slides "Intro bewegingsruimte.pptx" (intro Facilitators Guide > Het Boek)</s>
| |
| * <s>Slides "Facilitating change.pptx" (o.a. voor MRDD)</s>
| |
| * Slides Kick-start (S1) en boundary questions (S3) (MRDD)
| |
| * Slides workshop Verbindend Communiceren https://www.projectenportfolio.nl/images/6/63/Workshop_Verbindend_Communiceren.pdf
| |
| * Rollenspel (rol FoC en st.h. ervaren) / oefeningen
| |
| * Blind spots / 2nd order observation?
| |
| * 2 blz. aantek. zwart boekje
| |
|
| |
|
| | <nowiki>*</nowiki> Voor de helderheid wordt in deze Facilitators Guide het maatschappelijke vraagstuk of de uitdaging uitgedrukt met het woord 'vraagstuk'. Afhankelijk van waar je mee bezig bent, kun je lezen: vraagstuk, uitdaging, situatie, Living Lab, (onderzoeks-)project, initiatief, et cetera. |
|
| |
|
| | ''Opmerking: deze content kan worden opgenomen in de Facilitator Guide (afkomstig uit ST part).'' |
|
| |
|
| | Change does not come easily and the processes suggested by Social Theory ask for specific skills. Facilitators of Change (FoC) help to manage such processes, and part of the ST process is acquiring, among others, these skills by all involved in order to become FoCs as well, or at least to understand and appreciate the process. As said before, ST is not only about making progress in wicked problems, rather the aim is learning new skills with which wicked problems can be tackled. So, wicked problems should be regarded as opportunities to learn making progress collectively, which is by the way a wicked problem itself. |
| | ===Facilitator of Change competences=== |
| | Three main competences have been determined that are essential if one wants to facilitate change: |
| | *Conceptual thinking |
| | *Critical reflecting |
| | *Connecting people |
|
| |
|
| {{LC Book config}} | | {{LC Book config}} |
| Regel 244: |
Regel 27: |
| |Topcontext=PR 00276 | | |Topcontext=PR 00276 |
| |Toppage=Other | | |Toppage=Other |
| |Sequence number=198437 | | |Sequence number=187890 |
| |Sequence numbers=undefined,undefined; | | |Sequence numbers=LC_00579,100000;LC_00576,200000;LC_00140,300000; |
| |Context type=Situation | | |Context type=Situation |
| |Heading=Facilitators Guide to Move | | |Heading=Facilitator Guide |
| |Show referred by=Nee | | |Show referred by=Nee |
| |Referred by text=Hier wordt aan gewerkt of naar verwezen door: | | |Referred by text=Hier wordt aan gewerkt of naar verwezen door: |
| Regel 253: |
Regel 36: |
| |Show VE button=Ja | | |Show VE button=Ja |
| |Show title=Ja | | |Show title=Ja |
| |EMM access control=Access:We got to move,
| |
| }} | | }} |
| {{LC Book additional | | {{LC Book additional |
| |Preparatory reading=LC 00348, | | |Preparatory reading=LC 00348 |
| |Continue reading=LC 00346 | | |Continue reading=LC 00579 |
| }} | | }} |
