Kringlopenladder
Een circulaire economie in vijf fasen 11-12 (Jan Jonker e.a., 10 januari 2018)
De overgang van een lineaire naar een circulaire economie, ofwel het sluiten van kringlopen van een organisatie en haar ‘waardeketens’, vraagt om een herontwerp en een andere organisatorische insteek. Er zijn daarbij vijf fasen te onderscheiden, van eenvoudig naar complex. Iedere fase beschrijft een stadium van ontwikkeling van een organisatie om haar processen (meer) volgens het idee van gesloten biologische (biobased) en technologische kringlopen te organiseren.
In de eerste fase zorgt een organisatie, al dan niet geholpen door toeleveranciers, ervoor dat kringlopen die geheel binnen ‘de muren’ van de organisatie plaatsvinden, gesloten worden. Het sluiten van deze ‘in-huis’ kringlopen heeft beperkte gevolgen voor het verdienmodel van de organisatie: het levert een kostenreductie op. Een sprekend voorbeeld is de groentekweker die warmte, water en chemicaliën in een gesloten kringloop binnen zijn eigen bedrijf houdt.
In de tweede fase komt een (gedeelte van een) productieproces in beeld waarbij meerdere organisaties zijn betrokken. Binnen een bestaande productieketen ontstaat in deze fase een gedeeltelijke (gesloten) kringloop. Zo kan bijvoorbeeld het afval van de ene partij gebruikt gaan worden als grondstof voor de andere, waardoor er hergebruik ontstaat.
De derde fase laat op basis van één specifiek materiaal een volledig gesloten ‘enkelvoudige’ kringloop zien. In deze fase worden productieprocessen zodanig ingericht dat een materiaal dat eenmaal is verkregen uit een natuurlijke bron, binnen een gesloten kringloop terechtkomt (denk aan papier, ijzer, plastic, etc.). Binnen deze fase is het essentieel dat alle betrokken partijen met elkaar zorgen voor het sluiten van die specifieke kringloop en daar samen de regie over voeren.
In de vierde fase is er sprake van meerdere ‘enkelvoudige’ kringlopen die onderling van elkaar afhankelijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan het in elkaar zetten en uit elkaar halen van een wasmachine, auto of telefoon. De noodzaak om samen de regie te voeren, samen te organiseren en te coördineren wordt nog belangrijker.
In de vijfde fase is er sprake van een verdere vervlechting van in elkaar grijpende (meer) complexe kringlopen, wat uiteindelijk uitmondt in een nieuw organisatorisch-economisch systeem.
